ABD’de fiyat etiketinde vergi yok, bahşiş de ayrı—kısacası hesap sandığından şişkin geliyor. Bu rehber, “kaç bırakayım, ne zaman bırakayım, nasıl hesaplayayım” sorularını net örneklerle çözüyor. (Evet, matematik var ama dört işlem; nefes al.)
Sales Tax Nedir? KDV Değil, Ürüne ve Eyalete Göre Değişir
Etiket fiyatına dahil değildir; kasada eklenir.
Aynı zincirde şehirden şehre değişebilir.
Online/market/restoran farkları kısa notlar.
Bahşiş Kültürü—Nerede ve Ne Kadar? (Hızlı Tablo)
Restoran (oturmalı): %18–22 (hizmet iyiyse üstü).
Bar: içecek başı 1–2 $ veya %15–20.
Kafe: %10–15 (özellikle servis varsa).
Taksi/Ride-share: %10–15 kısa yol, %15–20 uzun/yoğun trafik.
Otel: bellboy 2–3 $/parça; housekeeping 2–5 $/gece; concierge sabit 5–10 $.
Kuaför/berber/spa: %15–20.
Paket servis/valet: 2–5 $.
Hesabı Okuma ve Ödeme Adımları (Restoran Örneği)
Subtotal (yemek) → 2) Sales tax eklenir → 3) Tip (gratuity) eklersin → 4) Toplam.
“Service charge” görürsen: bu bahşiş yerine geçebilir; fişte açıklamayı oku.
Kart slip’inde “Tip/Gratuity” alanı ve “Total” örnekli anlatım.
Hızlı Hesaplama Formülleri (Telefon Çıkarmadan)
Temkinli kısa yol: Toplam ≈ Menü fiyatı × 1.30
(Kabaca %10 vergi + %20 tip varsayımı; şehirden şehre fark eder ama sürprizi azaltır.)
Hassaslaştırma: Toplam ≈ Menü × (1 + tahmini sales tax) × (1 + tip).
Örnek: 50 $ yemek → vergi ~%9 → 54.5 $; tip %18 → ~64.3 $.
Senaryolar (mikro örnekler)
Bar: 12 $ kokteyl ×2 → vergi sonrası ~26.2 $; 4–5 $ tip.
Kafe: 5 $ latte → küçük bahşiş 0.5–1 $.
Ride-share: 28 $ yolculuk → 3–5 $ tip.
Otel: 3 gece → housekeeping zarfa 6–15 $ toplam (günlük bırakmak daha iyi).
Nakit mi Kart mı?
Kart fişine “Custom tip” yaz → rakamı ekle → toplamı onayla.
Nakit bırakacaksan fiş üzerinde “cash tip” diye not düşebilirsin.
“No cash? No panic.” Apple Pay/Google Pay’de de tip alanı çıkar.
Sık Yapılan 7 Hata
Etiket fiyatını “son fiyat” sanmak.
“Service charge” + tip’i üst üste eklemek.
Paket servis/valet’i atlamak.
Büyük gruplarda otomatik gratuity’yi okumamak.
Bahşişi vergi dahil mi hariç mi hesaplayacağını karıştırmak (ikisi de olur; çoğu kişi subtotal’den hesaplar).
Küçük bozuklukları masada bırakıp kart slip’inde sıfır yazmak (karışır).
Grup hesabında “Venmo/IBAN kaosu”—en baştan oranları konuşmamak.
Mini Sözlük
Gratuity/Tip: Bahşiş.
Service Charge: Hizmet bedeli (otomatik).
Subtotal: Vergi öncesi ara toplam.
To-go/Takeout: Paket.
Dine-in: Oturmalı.
SSS
“Bahşiş bırakmazsam ayıp mı?” → Evet, çoğu durumda ayıp + sektörel norm.
“Kötü hizmette ne yapayım?” → %10 veya işletmeye kibarca geri bildirim.
“Self-service’te bahşiş?” → Zorunlu değil; küçük bir teşekkür normalleşti.
“Bahşiş vergiye tabi mi?” → Sales tax, ürün/hizmete; bahşiş ayrı.
“Toplu hesapta neye dikkat?” → Otomatik gratuity, kalem kalem kontrol.